|
انواع حقوقی که در روز قیامت ادا می شوند
انواع حقوقی که در روز قیامت ادا می شوند
حق، به چیزی گفته می شود که از انسان خواسته می شود تا آن را به دیگران بپردازد، و پروردگار برای انسان حقوقی را قرار داده و نیز حقوقی را برای بنده تضمین نموده و او را هشدار داده است تا اگر در این حقوق کوتاهی نماید، او را محاسبه خواهد نمود.
حقوق الله تعالی
حق الله بر بنده این است که او را عبادت کند و کسی را با او شریک نکند، نماز بخواند، زکات مالش را بپردازد و... بنابراین، نخستین سؤالی که از بندگان می شود، این است که شما در دنیا چه کسی را معبود خود ساخته اید و چه پاسخی به پیامبران داده‌اید؟
همچنین از حقوق الله بر بندگان این است که عباداتی را که بر آنان واجب گردانید، را به جا آورد.
بنابر این، نماز نخستین عبادتی است که الله تعالی او را در مورد آن باز خواست خواهد کرد.
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: «اولین عملی که بنده در روز قیامت در مورد آن محاسبه می شود، نماز اوست، پروردگار عزوجل به فرشتگان دستور می دهد: در نماز بنده ام بنگرید، آیا آن را کامل کرده است یا ناقص؟ اگر آن را کامل کرده بود، کامل ثبت می گردد، و اگر در آن نقصی وجود داشت، بود، الله تعالی می فرماید: بنگرید، آیا نمازهای نفلی دارد؟ اگر نمازهای نفلی داشت، الله عزوجل می فرماید: آن را از آنها کامل کنید، و سپس بقیه ی اعمالش بدین ترتیب می باشد»[1].
حقوق بندگان
الله تعالی حقوقی را از برخی بندگان بر عهده ی برخی دیگر قرار داده است، چنان که پدر حقوقی بر پسر دارد و همچنین همسایه بر همسایه، زن و شوهر بر همدیگر، و نیز حیوانات، درختان و... حقوقی دارند. و برخی از این حقوق مباح و برخی حرام هستند.
نخستین سؤالی که از حقوق بندگان می شود، خون‌ها هستند، بنابراین، کسی که کشته شده، یا مجروح شده و خونش ریخته شده ، یا سرش شکسته است، این نخستین موردی خواهد بود که در مورد آن داوری انجام می گیرد.
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "نخستین داوری‌ای که در روز قیامت در مورد حقوق انجام می گیرد، خون‌ها خواهند بود"[2].
کسی که مردم را می‌زند: کسی که با زدن مردم را مورد تجاوز قرار می دهد، به همین ترتیب در روز قیامت از او قصاص گرفته می شود.
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "کسی که از روی ستم مردم را با شلاق و تازیانه می زند، روز قیامت از او قصاص گرفته می شود"[3].
و نیز رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "هر کس برده‌ای را بزند، در روز قیامت از او قصاص گرفته می شود"[4].
ام المؤمنین، ام سلمه رضی الله عنها گفت: رسول الله صلی الله علیه و سلم در منزل من بود و در دستش مسواکی داشت، آن گاه کنیزک خود یا ام سلمه را صدا زد تا جایی که آثار خشم بر وی نمایان بود.
ام سلمه در جستجوی وی به حجره‌‌های ازواج مطهرات رفت و او را در حالی یافت که با حیوانی بازی می کرد.
گفت: تو اینجا بازی می کنی، در حالی که رسول الله جل و علا منتظر توست.
کنیزک آمد و عرض کرد: به الله سوگند من صدای شما را نشنیده‌ام که مرا صدا بزنید.
آن گاه رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "از ترس قصاص نمی بود، تو را با این مسواک تنبیه می کردم"[5].
وقتی رسول الله صلی الله علیه و سلم که پیامبر مقرب الله است، از قصاص می ترسد، پس حال دیگر بندگان چگونه خواهد بود؟
مدیون:حقوق مردم ضایع نمی شود، بلکه الله تعالی حق هر صاحب حقی را می دهد، اگر چه چیز اندکی باشد.
رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید: "هر کس که ظلمی به برادرش نموده باشد، خواه به آبروی او لطمه زده و یا حق دیگری از او پایمال کرده است، همین امروز (در دنیا) از او طلب بخشش کند قبل از اینکه روزی (قیامت) فرا رسد که در آن، درهم و دیناری، وجود ندارد. زیرا اگر اعمال نیکی داشته باشد، (در آن روز) به اندازه ی ظلمی که نموده است، از آنها کسر می گردد. و اگر اعمال نیکی نداشته باشد، گناهان مظلوم را به دوش او (ظالم) می گذارند"[6].
بنابر این کسی که بمیرد و بر عهده اش دیونی است که در دنیا آنها را پرداخت نکرده است، در روز قیامت، طلبگاران، به میزان طلبشان از نیکی‌هایش بر می‌دارند.
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "هر کس در حالی بمیرد که دینار یا درهمی از مردم بر عهده اش باشد، از نیکی‌هایش فیصله می شود، زیرا در آنجا درهم و دیناری نخواهد بود"[7].
کسی که به مردم تهمت می زند:کسی که زن یا مردی را به زنا یا از این قبیل موارد، متهم نماید، در دنیا از او قصاص گرفته می شود، و اگر کسی برده‌اش را به زنا متهم نماید، و در این اتهام دروغ بگوید، در روز قیامت حد شرعی بر وی اجرا می شود.
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "کسی که برده‌اش را به زنا متهم نماید، در روز قیامت حد شرعی بر وی اجرا می‌شود، مگر این که در گفته اش راستگو باشد"[8].
و نیز رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "هر کس برده اش را تهمت بزند، در حالی که او از آن کار بری است، روز قیامت به او شلاق زده می شود، مگر آن که واقعیت همان گونه باشد که او گفته است"[9].
سلطه گر بر ضعیفان:هر کس از قدرت و جایگاه یا زیرکی اش، سوء استفاده کرده و با نیرو و سلطه اش بر ضعیفان ستم روا داشته و بر آنان غلبه کند، الله تعالی در روز قیامت از او انتقام می گیرد.
چنان که در حدیث ام المؤمنین عایشه رضی الله عنها آمده است: "مردی به محضر رسول الله صلی الله علیه و سلم آمد و نشست و گفت: یا رسول الله! من دو برده دارم که با من دروغ می گویند و به من خیانت می کنند و از من فرمان نمی برند، من نیز آنان را ناسزا می گویم و آنان را می زنم، پس حال من با آنان چگونه است؟
خیانتها، دروغ‌ها و نافرمانی‌های آنان با تو محاسبه می گردد، اگر کیفر دادن تو به آنان به اندازه ی گناهانشان بود، این برایت کفایت می کند و نه به نفع تو می شود و نه به زیانت، اما کیفر دادن تو نسبت به آنان کمتر بود، این برایت فضیلت است، و اگر کیفر دادن تو به آنان بیش از گناهانشان بود، به اندازه ی کیفر اضافی تو به انان، از تو قصاص گرفته می شود.
آنگاه آن مرد مقداری عقب رفت و گریه می کرد و فریاد می زد:
آن گاه رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: مگر آیه ی قرآن را نخوانده‌ای که الله تعالی فرموده است: ﴿وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا ۖ وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَىٰ بِنَا حَاسِبِينَ)[الأنبیاء: 47]. «و ما ترازوی عدل و داد را در روز قیامت خواهیم نهاد، و اصلاً به هیچ کسی کم ترین ستمی نمی شود، و اگر به اندازه ی دانه ی خردلی (کار نیک یا بدی انجام گرفته) باشد، آن را حاضر و آماده می سازیم و بسنده خواهد بود که ما حسابرس و حسابگر باشیم».
آنگاه آن مرد گفت: "یا رسول الله! من راه بهتری بین خود و آنان از این نمی یابم جز این که از آنان جدا شوم، شما را گواه می گیرم که آنان آزادند"[10].
بنابراین، وقتی ظلم و ستم چنین سرانجامی خواهد داشت، پس مناسب است تا ما از ستم روا داشتن بر دیگران بترسیم و از آن بر حذر باشیم.
در عین حال که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرموده‌اند که ستم رواداشتن بر دیگران در روز قیامت برای ستمگر تاریکی هایی خواهد شد. ایشان فرمود: "از ظلم و ستم بپرهیزید، زیرا ظلم و ستم در روز قیامت به تاریکی‌‌هایی تبدیل خواهد شد"[11].
و نیز رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "هر کس بر برادرش ستمی روا داشته، آبرویش را ریخته یا مالی از او برداشته، پس باید امروز از او حلالی بطلبد، پیش از این که برایش درهم یا دیناری باقی نماند، در آن روز اگر عمل نیکی داشته باشد، به عوض ستمش از آن برداشته می‌شود و اگر عمل نیکی نداشته باشد، از گناهان کسی که بر وی ستم روا داشته است، برداشته شده و بر او تحمیل می‌شود"[12].
حقوق حیوانات و چهارپایان
از جمله عدالت الله تعالی و باریکی حکمتش درمیان مخلوقات این است که نه تنها این که حقوق بندگان را از یکدیگر می گیرد، بلکه حقوق حیوانات را نیز از یکدیگر می گیرد و از آنها قصاص می گیرد.
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "در روز قیامت حق هر صاحب حقی به اهل آن می رسد، حتی برای گوسفند بی شاخ از گوسفند شاخ دار قصاص گرفته می شود»[13].
حتی بین انسان‌ها و حیوانات داوری می شود، چنان که اگر کسی در دنیا حیوانی را آزار داده است، در روز قیامت محاکمه شده و و به کیفر گناهش می رسد.
چنان که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: "زنی به خاطر این که گربه ای را زندانی کرده و تا این که مرده بود، عذاب داده شده و وارد دوزخ گردید، چون نه خود به او غذا و آب داده و نه او را رها کرده تا از حشرات زمین تغذیه کند»[14].
بنابراین، این اوج عدالت و انصاف است، زیرا الله تعالی بین دشمنی‌‌های بندگان داوری می کند و حق ستمدیده را از ستمگر می گیرد، و حق هر صاحب حقی را به او می دهد، حق کسی را که مالش دزدی شده است را از دزد و سارق می گیرد و حق مستضعف را از ستمگر باز پس می گیرد.
[3]- بیهقی و بخاری در ادب المفرد با روایت صحیح.
[4]- مسند بزار با روایت صحیح لغیره
[5]- مسند ابویعلی الموصلی.
[7]- سنن ابن ماجه با سند صحیح.
[10]- سنن ترمذی و مسند احمد با سند صحیح.
|
.gif){kind=small}
