|
آزادي ها در دوران علي رضی الله عنه
بسم الله الرحمن الرحیم
اصل آزادي يكي از مباني اساسي بوده كه نظام حکومتی در دوران خلفاي راشدين بر آن استوار بود، اين اصل (آزادي) را در چهارچوب قوانين شریعت اسلام براي همه تضمين كرده است و دعوت اسلام براي آزادي همه مردم، دعوتي گسترده و فراگير است و كمتر دعوتي در تاريخ وجود دارد كه اين همه آزادي را براي بشر به ارمغان آورده باشد و اين دعوت در گام نخست به سوی توحید و عبادت و بندگی خداوند متعال است، همانگونه که آيات متعدد قرآن بیانگر این حقیقت است، چون تنها با توحید و یکتا پرستی همه مردم از دام عبادت ديگر اشياء و افراد آزاد شوند و دعوت به توحید همه معانی آزادی و استقلال را در بردارد و آزادي را به معناي صحيح و با مصداقهاي و مفاهيم درست آن براي جامعه انساني به ارمغان می‌آورد، مانند امر به معروف و نهي از منكر و نهي از اينكه كسي به اجبار دين را بپذيرد و در مواردی آزادی با معنی رحمت مخلوط و در صورت هایی همچون مهرباني نسبت به يكديگر، عدالت، شورا و برابري مطرح می‌شود، چون تمام اصول و مباني كه اسلام منادي آن است جز با رعایت اصل آزادی به درستي به اجرا در نمی‌آيد و محقق نمی‌شود و رعايت اين اصل در انتشار و تبلیغ دين اسلام و هموار كردن راه فتوحات اسلامی و گسترش حاكميت اسلام در دوران خلفاي راشدين سهم مؤثر داشته و نقش بسزایی ایفا کرده‌است، اسلام به انسان کرامت و احترام در خور شايسته‌اي می‌دهد و آزادي را به بهترين شكل ممکن برايش تضمين مي‌كند و از طرفي نظام هاي حاكم بر ايران و روم در آن زمان، حکومت استبدادي و خودكامگي بودند كه با نهايت سنگدلي با مردم رفتار می‌كردند و بويژه مخالفان سياسي و اقليت هاي مذهبي به بدترين شكل مورد ظلم و ستم قرار می‌گرفتند و تحت فشار بودند.
امّا اسلام در دوران پیامبر صلی الله علیه وسلم و خلفاي راشدين آنقدر براي مردم آزادي عمومی و عدالت و برابري آورده بود كه تا امروز هم مشهور است و هر جا حاكميت اسلامی به معناي صحيح آن وجود داشته باشد، عدالت هم وجود دارد.[1]
از امير مؤمنان علي ص سخناني در مورد دفاع از آزادي روايت شده است و ايشان به گونه‌اي رفتار می‌كرد كه در تضمين آزادي به همه كمك می‌كرد و می‌فرمايد: «دشمني با مردم توشه بسيار بدي براي قيامت است.[2] اين سخن كوتاه امام بيانگر اين است كه دشمني با مردم به هر شكلي كه باشد در اسلام ناروا است و يادآور می‌شود كه هركس بدون دليل شرعي با مردم دشمني كند، در روز قيامت به عذاب گرفتار خواهد شد. معروف است كه امام فرمودند: اينكه بر اساس گمان قضاوت كنيم از عدالت به دور است[3]. منظور از اين سخن اين است كه مردم را با شبهه متهم و محكوم كردن نادرست است و نبايد با شك و گمان عليه كسي حكم صادر كنيم، بلكه بر اساس يقيني كه مستند به ادله قطعي است، حكم باید صادر شود و بهترين و معتبرترين ادلّه نصوص شرعي هستند. [4]
قانونی که امروز نظام هاي بشري تصويب كرده‌اند و توسط مسلمین اعمال شد، مبنی بر اینكه متهم تا اثبات جرم تبرئه است، اسلام از هزار و چهارصد سال پيش اعلان كرده بود و توسط مسلمانان به اجراء در آمده است.[5] آزادي در دوران سيدنا علي رضی الله عنه به بهترين و زیباترین شكل تجلّی یافت، این در حالي بود كه در آن زمان شرايط استثنايي فتنه‌ها، توطئه‌ها و جنگها و ناآرامی‌ها حاكم بود و اين شرايط اقتضاء می‌كرد كه آزادي ها محدود شوند و رفت و آمد‌ها و نشست و برخاست‌ها را كنترل نمايند و يا به تعبيري دیگر حكومت نظامی اعلام شود. امّا با وجود همه اينها علي رضی الله عنه آزادي را براي هيچيك از طرفداران و مخالفانش محدود نكرد و كسي را مجبور نمی‌كرد كه تحت حاكميتش بماند، و‌يا به جبر كسي را بيرون نكرد و حتّي كسي را مجبور نمی‌کرد در جنگ با دشمنان او شرکت کند و مانع پیوستن کسی به معاويه نمی‌شد.[6]
عبدالله بن مسعود، عبيده سلماني و ربيع خُثیم را كه نمی‌خواستند با او در جنگ شركت داشته باشند مجبور نكرد و آزاد گذاشت. بلكه آنها را مخيّر كرد به هر مرزی كه می‌خواهند بروند.[7] بعد از اينكه خوارج به بهانه قبول حكميت توسط امام علي رضی الله عنه دست به شورش زدند و آنها را به ماندن در زیر سایه‌ی حکومت او، یا بیرون رفتن از محدوده‌ی حکومتش مجبور نكرد و حتّي به كارگذارانش دستور می‌داد تا زمانيكه خوارج اقدام به خراب كاري و فساد در زمين نكرده‌اند، كاري به كارشان نداشته باشند.[8] و خطاب به خوارج فرمود: شما نزد ما سه حق داريد: شما را از حضور در مساجد منع نكنيم تا زمانيكه در جنگها ياورمان باشيد، حق شما را از مال غنيمت پرداخت کنیم، تا شما اقدام به جنگ نكرديد با شما نمی‌جنگیم.[9]
وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله و اصحابه الی یوم الدین
منبع: کتاب علی ابن ابیطالب رضی الله عنه ، تالیف: محمد علی صلابی
سایت عصر اسلام
IslamAge.Com
---------------------------------------------------
[1]- نظام الحكم في عهد الخلفاء الراشدين /156.
[2]- منبع سابق.
[3]- منبع سابق.
[4]- منبع سابق.
[5]- نظام الحكم في عهد الخلفاء الراشدين /160
[6]- نظام الحكم في عهد خلفا الراشدين /156.
[7]- نظام الحكم في عهد خلفا الراشدين /160.
[8]- منبع سابق.
[9]- تاريخ طبري 5/688.
|
.gif){kind=small}
