2024 Jul 27

www.islamage.com    

عـنوان    :       

بسم الله الرحمن الرحیم

معروف است كه طلحه و زبير و عايشه براي گرفتن انتقام عثمان بيرون آمدند، اما در مورد معاويه اين گونه بود كه علي وقتي زمام خلافت را به دست گرفت بعضي از واليان را كه عثمان مقرر كرده بود عزل كرد و آن ها خالد بن سعيد بن العاص و معاويه بن ابي سفيان بودند، وقتي خبر به معاويه رسيد كه علي او را عزل كرده است معاويه نپذيرفت و گفت از سوي چه كسي عزل مي‌شوم؟

گفتند از سوي علي گفت: قاتلان پسر عمويم كجا هستند؟ گفتند بيعت كن سپس قاتلان عثمان را بخواه. گفت: نه بلكه او بايد ابتدا قاتلان عثمان را به من تحويل بدهد سپس با او بيعت مي‌كنم. چون معاويه مي‌ديد كه او در شام قدرت دارد و او حاضر نبود كه اين قدرت را كه به او توانايي گرفتن انتقام از قاتلان عثمان را مي‌دهد از دست بدهد، بنابراين گفت تا قاتلان عثمان كشته نشوند بيعت نمي‌كنم، و علي مي‌گفت تو بيعت كن سپس در مورد قاتلان عثمان فكري مي‌كنيم. پس اختلاف علي و معاويه رضی الله عنهما  در اين بود كه بيعت مقدم باشد، يا مجازات قاتلان عثمان. نظر علي اين بود كه ابتدا بايد او بيعت كند سپس وقتي وضعيت آرام يافت و امنيت برقرار شد در مورد قاتلان عثمان اقدام مي‌كنيم، و معاويه بر عكس اين مي‌گفت و نظرش اين بود كه اوليه كاري كه آنها بايد انجام دهند كشتن قاتلان عثمان است و بعد از آن در مورد موضوع خلافت تصميم بگيرند.

بنابراين معاويه و علي در اولويت‌ها اختلاف داشتند، و نظر طلحه و الزبير همان نظر معاويه بود يعني هر چه زودتر بايد قاتلان عثمان كشته شوند، اما طلحه و الزبير با علي بيعت كرده بودند و معاويه هنوز بيعت نكرده بود.

چه كساني از اصحاب در اين جنگ‌ها شركت كردند؟

اصحابي كه در جنگ‌هاي جمل و صفين شركت كردند عبارتند از: علي، الزبير، طلحه، عايشه، ابن الزبير، الحسن، الحسين، عمار، ابن عباس، معاويه، عمرو بن العاص، قيس بن سعد، القعقاع بن عمرو، جرير بن عبدالله، خزيمه بن ثابت، ابو قتاده، ابو الهيثم بن التيهان، سهل بن سعد، جابر بن عبدالله، عبدالله بن جعفر، عدي بن حاتم، الأشعث بن قيس، جاريه بن قدامه، فضاله بن عبيد و النعمان بن بشير.

و كساني كه در اين جنگ‌ها شركت نكردند عبارتند از: سعد بن ابي وقاص، سعيد بن زيد، عبدالله بن عمر، محمد بن مسلمه، اسامه بن زيد، ابو هريره، زيد بن ثابت، عمران بن حصين، انس بن مالك، ابوبكرة الثقفي، الأحنف بن قيس، ابو ايوب الأنصاري، ابوموسي الأشعري، ابو مسعود الأنصاري، الوليد بن عقبه، سعيد بن العاص، عبدالله بن عامر، عبدالله بن عمرو بن العاص، ابو برزه الأسلمي، أهبان بن صيفي و سلمه بن الأكوع و بلكه بيشتر اصحاب ن در اين جنگ‌ها شركت نكردند.

ديدگاه اصحاب در برابر اين جنگ‌ها:

اصحاب به سه گروه تقسيم شدند:

گروه اول: طلحه و الزبير و عايشه و معاويه، نظر اين گروه اين بود كه بايد هر چه زودتر قاتلان عثمان كشته شوند.

گروه دوم: علي و همراهانش بودند نظر اينها اين بود كه اولين كاري كه بايد انجام شود اين است امر خلافت سامان داده شود و بعداً در مورد قاتلان عثمان فكر شود.

گروه سوم: كه سعد، ابن عمر، ابوهريره، محمد بن مسلمه، الأحنف، اسامه، ابوبكره الثقفي و بزرگان اصحاب آن را نمايندگي مي‌كردند، نظر اين گروه اين بود كه از همه كنار بكشند و گوشه‌گير انتخاب كنند.

علت اختلاف آن بود كه قضايا قضاياي مشتبهي بود و زمان هم زمان فتنه بود بنابراين كسي نتوانست متوجه مسئله شود و به وضوح به حقيقت امر پي ببرد. (چنان که در جنگ کویت شاهد اختلافات و آشفتگی‌ها بودیم چنان که بسیاری از عقلا بر اثر این فتنه چون افراد عادی ابلهانه فکر می‌کردند.)

و حافظ ابن حجر مي‌گويد: طبري با سند صحيح روايت مي‌كند كه الأحنف بن قيس  رضی الله عنه  گفت: بعد از محاصره شدن عثمان طلحه و زبير را ديدم و گفتم شما به من چه دستوري مي‌دهيد به نظر من او كشته مي‌شود؟ گفتند: پيش علي برو. و بعد از كشته شدن عثمان در مكه با عايشه ملاقات كردم و گفتم: به من چه دستوري مي‌دهي؟ گفت: پيش علي برو و با او همراه باش.( از این روایت چنین بر می‌آید که طلحه و زبیر و عایشه در مورد خلافت هیچ اختلافی با علی نداشتند چون آن ها بودند که قبل از همه با او بیعت کردند، و به آن امر می‌کردند)

و وقتي اين اصحاب براي جنگ جمل بيرون آمدند الأحنف به آنها گفت: سوگند به خدا با شما نمي‌جنگم كه ام المؤمنين همراه شماست، و با مردي نمي‌جنگم كه شما مرا به بيعت كردن با او دستور داديد.( فتح الباری 13/38، نگا: تاریخ طبری.)

و پيش‌تر گفتة پیامبر صلی الله علیه وسلم  را بيان كرديم كه به علي گفت: اي علي بين تو و عايشه اختلافي پيش خواهد آمد با او به نرمي رفتار كن. علي گفت: پس من بدبخت‌ترين فرد هستم؟ پيامبر خدا صلی الله علیه وسلم گفت: ولي اگر چنين اتفاقي پيش آمد او را به پناهگاهش برگردان.( فتح الباری 13/60)

و صلی الله و سلم علی محمد و علی آله و اصحابه الی یوم الدین

سایت عصر اسلام