2024 Nov 21

www.islamage.com    

عـنوان    :       

رسول خدا -صلى الله علیه وسلم- همانگونه که اسلام را بر قبیله‌ها و هیأت‌های نمایندگی قبائل عرضه می‌کردند، بر افراد و اشخاص نیز عرضه می‌کردند، و از برخی از این افراد و اشخاص پاسخ‌های شایسته‌ای دریافت کردند، و اندکی پس از موسم حج سال دهم بعثت، چند تن از این افراد که اهل مکّه نبودند، به آن حضرت ایمان آوردند، از جمله:

1) سُوَیدبن صامت: وی شاعری خردمند از ساکنان یثرب بود، که به خاطر متانت و شرافت و اصل و نسب و شاعری‌اش، قوم و قبیلهٔ وی او را «کامل» می‌نامیدند. برای حجّ یا عمره به مکه آمده بود. حضرت رسول‌اکرم -صلى الله علیه وسلم- او را به اسلام دعوت کردند. گفت: شاید آنچه در اختیار شماست، همانند آن چیزی باشد که در اختیار من است؟! رسول خدا -صلى الله علیه وسلم- گفتند: چه چیز در اختیار توست؟ گفت: حکمت لقمان! گفتند: بر من عرضه کن! بر ایشان عرضه کرد. رسول‌ خدا -صلى الله علیه وسلم- به او گفتند:

«إن هذا لکلام حسن، والذی معی أفضل من هذا؛ قرآن أنزله الله تعالى علی؛ هو هدى ونور».

«این سخن نیکویی است؛ اما آنچه در اختیار من است برتر و بهتر از این است؛ قرآنی است که خداوند متعال بر من نازل کرده است؛ هدایت است و نور!»

آنگاه حضرت رسول‌اکرم -صلى الله علیه وسلم- قرآن را برای او تلاوت کردند، و او را به اسلام دعوت کردند، او نیز اسلام آورد و گفت: این، سخن نیکویی است! وقتی به مدینه رسید، طولی نکشید که در یک درگیری فیمابین اوس و خزرج پیش از جنگ بِعاث به قتل رسید[1]. بیشتر روایات حاکی از آن‌اند که وی در اوائل سال یازدهم بعثت اسلام آورده است.

2) ایاس بن معاذ: وی نوجوانی از ساکنان یثرب بود که همراه جماعتی از طایفهٔ اوس به مکه آمده بود این گروه آمده بودند تا با قریش علیه طایفهٔ خزرج هم‌پیمان شوند. ورود آنان به مکه اندکی پیش از جنگ بِعاث، اوائل سال یازدهم بعثت بود، که آتش دشمنی در شهر یثرب میان دو طایفهٔ اوس و خزرج شعله‌ور شده بود، و شمار مردان جنگی اوس کمتر از خزرج بود. وقتی رسول اکرم -صلى الله علیه وسلم- خبر یافتند که این گروه به مکه آمده‌اند، نزد آنان آمدند و با آنان نشستند و به آنان گفتند:

«هل لکم فی خیر ممّا جئتُم له؟»

«آیا مایلید بهتر از آن چیزی را که به خاطر آن آمده‌اید به شما پیشنهاد کنم؟»

گفتند: آن چیست؟ حضرت رسول‌اکرم -صلى الله علیه وسلم- گفتند:

«أنا رسول‌الله؛ بعثنی إلى العباد؛ أدعوهم إلى أن یعبدوا الله ولا یشرکوا به شیئا، وأنزل علی الکتاب»

«من فرستادهٔ خدا هستم؛ خداوند مرا به سوی بندگانش فرستاده است تا آنان را دعوت کنم به اینکه خداوند را پرستش کنند و برای او هیچ همتایی قائل نشوند؛ و بر من کتاب نازل فرموده است!»

آنگاه، اسلام را به آنان معرفی کردند، و قرآن برایشان تلاوت کردند. ایاس بن‌معاذ گفت: ای قوم من، این بخدا بهتر از آن چیزی است که به خاطر آن آمده‌اید! ابوالحیسر انس بن رافع، یکی از مردان حاضر در آن جماعت، مشتی خاک از زمین مکه برگرفت و به صورت ایاس پاشید و گفت: دست از سرمان بردار! ما برای کار دیگری آمده‌‌ایم! ایاس سکوت کرد، و رسول‌خدا -صلى الله علیه وسلم- از نزد آنان برخاستند و رفتند؛ و آن جماعت نیز بدون آنکه موفق شوند پیمانی با قریشیان ببندند، به مدینه بازگشتند.

پس از بازگشت آن گروه به یثرب، طولی نکشید که ایاس از دنیا رفت. به هنگام مرگ، ایاس پیوسته لا‌اله الا‌الله، الله‌اکبر، الحمدلله و سبحان‌الله می‌گفت، به همین دلیل، مورخان تردیدی ندارند در اینکه وی مسلمان از دنیا رفته است[2].

3) ابوذر غفاری: وی نیز از ساکنان یثرب بود. شاید وقتی که خبر مبعوث شدن نبی‌اکرم -صلى الله علیه وسلم- از طریق سویدبن صامت و ایاس‌بن معاذ به یثرب رسید، به گوش ابوذر نیز رسیده باشد، و به همین ترتیب، اسلام آورده باشد.

* بخاری از ابن عباس روایت کرده است که ابوذر گفت: من مردی از بنی‌غفار بودم. به ما خبر رسید که مردی در مکّه خروج کرده است و ادعا می‌کند که پیامبر است. به برادرم گفتم: به سراغ این مرد برو و با او سخن بگو، و خبرش را برای من بیاور!

برادرم به مکه رفت و با آن حضرت ملاقات کرد. آنگاه بازگشت. به او گفتم: چه خبر؟ گفت: مردی را دیدم که به خیر امر می‌کرد و از شرّ نهی می‌کرد! به او گفتم: خبر شافی و کافی برای من نیاوردی! یک همیان و یک چوبدستی برداشتم و راهی مکّه شدم. او را نمی‌شناختم، اما خوش نداشتم که دربارهٔ او از کسی سؤال کنم!

در مسجدالحرام اُطراق کرده بودم. و از آب زمزم می‌نوشیدم و روزگار به همین منوال می‌گذرانیدم. روزی علی از کنار من گذشت و گفت: گویا این مرد غریب است؟ گوید: گفتم: آری. گفت: برویم به منزل! همراه او رفتم؛ نه او از من سؤالی می‌کرد و نه من از او سؤالی می‌کردم و با او سخنی می‌گفتم. فردا صبح، به مسجدالحرام رفتم تا دربارهٔ او سؤال کنم. اما، هیچکس خبری از او به من نداد. گوید:

بار دیگر علی بر من گذشت و گفت: آیا این مرد هنوز نتوانسته است خانه‌اش را پیدا کند؟! گوید: گفتم: نه! گفت: حال که چنین است، همراه من بیا! گوید: گفت: کارت چیست؟ و برای چه منظوری به این شهر آمده‌ای؟ گوید: به او گفتم: اگر راز مرا فاش نمی‌کنی، با تو بگویم! گفت: چنین کنم! گوید: به او گفتم: به ما خبر رسیده است، در اینجا مردی خروج کرده است که ادّعا می‌کند پیامبر خداست! من برادرم را فرستادم؛ با او سخن گفت و بازگشت امّا خبر او برای من شافی و کافی نبود؛ خواستم خودم او را ملاقات کنم!

علی به ابوذر گفت: با تو بگویم که به رشد و هدایت دست یافته‌ای! من دارم به نزد او می‌روم هر جا که من رفتم تو هم بیا. در طول راه، اگر کسی را ببینم که از او بر تو خوفناک گردم به کنار دیوار می‌روم، چنانکه گویی دارم نعلین خودم را درست می‌کنم! و تو به راه خودت برو!

به راه خود ادامه داد و رفت، و من نیز با او رفتم؛ تا بر پیغمبراکرم -صلى الله علیه وسلم- وارد شد و من نیز همراه او بر پیغمبراکرم -صلى الله علیه وسلم- وارد شدم. به ایشان گفتم: اسلام را بر من عرضه کنید! عرضه کردند. من نیز بی‌درنگ اسلام آوردم. آنگاه به من گفتند:

«یا اباذر، اکتم هذا الأمر؛ وارجع إلى بلدک؛ فإذا بلغک ظهورنا فأقبل».

«ای اباذر، این مسئله را پوشیده نگاه دار، و به شهر خویش بازگرد، هرگاه خبر ظهور ما به تو رسید، به سوی ما بیا!»

گفتم: سوگند به آنکه تو را به حق مبعوث گردانیده است، من این مسئله را در میان انبوه جماعت ایشان فریاد خواهم زد! به مسجدالحرام رفتم؛ قریشیان آنجا حاضر بودند؛ گفتم: ای جماعت قریش، من شهادت میدهم که خدایی جز خدای یکتا نیست، و گواهی می‌‌دهم که محمد بنده و رسول اوست!

گفتند: برخیزید و بر سر این صابی بریزید! همگی از جای برخاستند، و مرا آنقدر زدند که بمیرم! عباس به داد من رسید و خود را روی پیکر من افکند، آنگاه به آنان روی کرد و گفت: وای بر شما؛ مردی از بنی‌غفار را می‌‌خواهید بکشید؟! همهٔ تجارت و رفت و آمدتان با بنی‌غفار است!

قریشیان دست از سر من برداشتند. بامداد روز دیگر، بازگشتم و همان سخنانی را که دیروز گفته بودم بار دیگر گفتم. گفتند: برخیزید و بر سر این صابی بریزید! و همان بلایی را که دیروز بر سرم آورده بودند، بار دیگر تکرار کردند. باز هم عباس به داد من رسید، و خود را روی پیکر من افکند، و همان سخن روز پیشین خود را تکرار کرد. [3]

4) طفیل بن عمرو دَوْسی: وی مردی شریف، و شاعری خردمند، و رئیس قبیلهٔ دَوس بود. قبیلهٔ او در بعضی از نواحی یمن حکومت یا شبه حکومتی داشته‌اند. در سال یازدهم بعثت وارد مکه شد. اهل مکه بیرون شهر، پیش از آنکه وی در شهر درآید، به پیشباز او آمدند و با سلام و تحیت و تقدیر و تکریم بسیار از او استقبال کردند، و به او گفتند: ای طفیل، تو به سرزمین ما آمده‌ای. این مردی که در میان ماست کار را بر ما دشوار ساخته، و جماعت ما را متفرق گردانیده، و شیرازهٔ امور ما را از هم گسیخته است! سخنانش مانند جادوست؛ افراد را از پدرانشان جدا می‌کند؛ افراد را از برادرانشان جدا میکند؛ شوهر را از همسرش جدا می‌کند! ما نگران آنیم که آنچه بر سر ما آمده است، بر سر تو و قوم و قبیله تو نیز بیاید! با او سخنی مگوی و از او نیز چیزی گوش مکن!

طفیل گوید: به خدا آنقدر با من صحبت کردند، تا من تصمیم گرفتم که چیزی از او گوش نکنم، و با او سخنی نگویم! حتی وقتی می‌خواستم به مسجدالحرام بروم گوشهایم را با پنبه پر کردم، از خوف آنکه مبادا کلمه‌ای از سخنان او در گوش من کشیده شود! گوید: به مسجدالحرام رفتم. دیدم که وی در کنار کعبه به نماز ایستاده است. نزدیک او ایستادم. خدا چنین خواسته بود که ناگزیر بخشی از سخنان وی را به گوش من برساند.کلام نیکویی بود که شنیدم.

با خود گفتم: ای مادر مرده! بخدا، من مردی خردمند و شاعرم، زیبا و زشت از نگاه من پوشیده نمی‌ماند! چرا باید من از شنیدن سخنان این مرد خودداری کنم؟! اگر نیکو و زیبا بود، می‌پذیرم؛ و اگر زشت و ناهنجار بود، رها می‌کنم! درنگ کردم تا او به خانه‌اش بازگشت. او را دنبال کردم. وقتی به خانه‌اش درآمد، من نیز بر او وارد شدم، و داستان ورودم را به مکه برای او بازگفتم، که چگونه مردم مرا از او ترسانیده بودند، و گوشهایم را باپنبه آکنده بودم، و بالاخره بخشی از کلام وی را شنیدم.

با او گفتم: آئین خویش را بر من عرضه کن! اسلام را بر من عرضه کرد، و قرآن برایم تلاوت کرد. به خدا، تاآن وقت سخنی نیکوتر و زیباتر از آن نشنیده بودم، و آئینی معتدل‌تر از آن نمی‌شناختم. اسلام آوردم و به حقانیت آن حضرت و آئین او شهادت دادم، وبه ایشان گفتم: من در میان قوم و قبیله‌ام مقام و منزلتی دارم؛ نزد آنان بازمی‌گردم، و آنان را به اسلام دعوت می‌کنم؛ از خداوند بخواهید که معجزه‌ای را از طریق من به قوم و قبیلهٔ من بنمایاند. آن حضرت نیز دعا کردند.

معجزه‌ای که خدا از طریق وی نمایاند، آن بود که وقتی به قوم و قبیله‌اش نزدیک شد، خداوند نوری در چهره‌اش قرار داد همانند چراغ! گفت: خداوندا، در جای دیگر غیر از چهره‌ام! می‌ترسم بگویند: ماه گرفتگی است! آن نور به تازیانه‌اش منتقل شد. وی پدرش و همسرش را به اسلام دعوت کرد؛ آن دو نیز اسلام آوردند؛ امّا قوم و قبیله‌اش به سادگی اسلام نیاوردند. با وجود این، وی دست از دعوت و تبلیغ برنداشت تا آنکه پس از جنگ خندق[4] به اتفاق هفتاد یا هشتاد خانوار از قوم و قبیلهٔ خویش مهاجرت کرد، و در راه اسلام بسیار کوشید و جهاد کرد، و سرانجام در جنگ یمامه به شهادت رسید [5].

5) ضِماد اَزْدی: وی مردی از طایفهٔ ازدشنوءة از مردم یمن بود، و کارش آن بود که جن ‌زدگی را درمان می‌کرد. وارد مکه شد، و از اوباش مکه شنید که می‌گویند: محمد جن ‌زده شده است! وی گفت: کاش می ‌شد که من نزد این مرد بروم؛ شاید که خداوند شفای او را به دست من قرار دهد! به دیدار آن حضرت رفت و گفت: ای محمد، من جن ‌زدگی را درمان می‌کنم! مایلی که تو را هم درمان کنم؟!

رسول خدا -صلى الله علیه وسلم- در پاسخ این پیشنهاد وی فرمودند:

«إن الحمد لله، نحمده ونستعینه، من یهده الله فلا مضل له، ومن یضلله فلا هادی له، وأشهد أن لا إله ‌إلا الله وحده لا شریک له؛ وأشهد أن محمداً عبده ورسوله. أما بعد».

ضِماد گفت: این سخنانت را یک بار دیگر برای من تکرار کن! رسول‌ خدا -صلى الله علیه وسلم- سه بار کلمات مذکور را تکرارکردند. وی گفت: من سخنان کاهنان را شنیده‌ام؛ سخنان جادوگران را نیز شنیده‌ام؛ اما، هرگز سخنانی از قبیل این سخنان تو نشنیده‌ام: این کلمات تو به اعماق دریا رسیده‌‌اند! دستت را بیاور تا با تو بر اسلام بیعت کنم! آن حضرت با وی بیعت کردند [6].

منبع: خورشید نبوت؛ ترجمهٔ فارسی «الرحیق المختوم» تالیف: شیخ صفی الرحمن مبارکفوری، ترجمه: محمد علی لسانی فشارکی، نشر احسان 1388

عصر اسلام
IslamAge.com

[1]- سیرهٔ ابن‌هشام، ج 1، ص 425-427؛ الاستیعاب، ج 2، ص 677؛ اسدالغابه، ج 2، ص 337.

[2]- سیرهٔ ابن‌هشام، ج 1، ص 427، 428؛ مسند احمد، ج 5، ص 427.

[3]- صحیح البخاری، «باب قصة زمزم»، ج 1، ص 499-500: نیز: «باب اسلام ابی ذر»، ج 1، ص 544-545.

[4]- بلکه پس از صلح حدیبیه؛ زیرا، وقتی که او به مدینه وارد شد، رسول‌خدا -صلى الله علیه وسلم-  در قلعه خیبر بودند: نکـ: سیرهٔ‌ابن هشام، ج 1، ص 385.

[5]- همان، ج 1، ص 382-385.

[6]- صحیح مسلم، کتاب الجمعة، «باب تخفیف الصلاة و الخطبة» ، ح 46 (868).