2024 Nov 23

www.islamage.com    

عـنوان    :       

 بسم الله الرحمن الرحیم

حسن رضی الله عنه  در مورد جنگ‌هايي كه ميان صحابه رضی الله عنهم   روي داد، ديدگاه اهل سنت را داشت؛ اهل سنت، بر اين باورند كه بايد درباره‌ي مشاجرات صحابه رضی الله عنهم   با يكديگر، سكوت كرد و تنها سخناني بر زبان آورد كه شايسته‌ي آن بزرگواران مي‌باشد. زيرا وارد شدن نابجا و غير عالمانه به اين مباحث، سبب ايجاد بدبيني به يكي از طرف‌هاي درگير مي‌شود. اهل سنت، معتقدند كه بر هر مسلماني واجب است تمام صحابه را دوست داشته باشد و هيچ‌گاه سوابق درخشان آنان در خدمت به اسلام را از ياد نبرد و همواره از آنان، به‌نيكي ياد كند و بداند كه اختلافات و مشاجرات صحابه رضی الله عنهم   با همدیگر، اجتهادي و مبتني بر اختلاف در اجتهاد بوده است و از اين‌رو همه‌ي آنها ـ چه در اجتهادشان، بر صواب بوده و چه بر خطا و اشتباه ـ سزاوار اجر و پاداش الهي هستند؛ چنانچه در حدیث آمده است: (إِذَا حَكَمَ الْحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَصَابَ فَلَهُ أَجْرَانِ، وَإِذَا حَكَمَ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ)[1] یعنی: «اگر حاکم، اجتهاد کند و حکمي صادر نمايد كه درست باشد، دو پاداش به او مي‌رسد. و اگر اجتهاد کند و حکمي صادر نمايد، ولي در آن، دچار اشتباه شود، يک پاداش مي‌یابد».

اينك به بيان پاره‌اي از نصوص شرعي مي‌پردازيم كه نشان مي‌دهد درگيري مسلمانان با يكديگر، به معناي كافر شدن آنان نيست؛ خداي متعال، مي‌فرمايد:

« وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ» (حجرات:9)

«هرگاه دو گروه از مؤمنان، با يكديگر جنگيدند، در ميان آنان، صلح برقرار سازيد؛ اگر يكي از آنان، در حق ديگري، ستم كند و تعدي ورزد، با آن دسته‌اي که تعدی مي‌‌ورزد، بجنگيد تا آنكه به سوي فرمان خدا بازگردد و حكم او را پذيرا شود. و چون بازگشت و پذيراي فرمان الهي گرديد، در ميان ايشان با عدل و انصاف، صلح و سازش برقرار نماييد و عدالت ورزيد؛ همانا حداوند، عادلان را دوست دارد».

ابوسعید خدری رضی الله عنه  مي‌گويد: رسول خداصلی الله علیه وسلم  فرمود: (تَكُونُ فِي أُمَّتِي فِرْقَتَانِ فَتَخْرُجُ مِنْ بَيْنِهِمَا مَارِقَةٌ يَلِي قَتْلَهُمْ أَوْلاهُمْ بِالْحَقِّ)[2] يعني: «امت من، دو دسته خواهند شد؛ در‌ آن هنگام از ميان آنان، گروهي خروج خواهد كرد كه نزديك‌ترين آن دو دسته به حق، با اين گروه خواهد جنگيد».

در اين حديث، به دوران اختلاف علي و معاويه‌رضي‌الله‌عنهما و پديدار شدن خوارج در آن زمان، اشاره شده است. چنانچه از الفاظ حديث برمي‌آيد هر دو دسته، يعني هم دسته‌ي علي رضی الله عنه  و هم دسته‌ي معاويه رضی الله عنه  مسلمان بوده، با حق و حقيقت، پيوند دارند. اين حديث، يكي از نشانه‌هاي نبوت رسول اكرمص است و ردي بر پندار روافض مي‌باشد كه اهل شام (معاويه رضی الله عنه  و يارانش) را تكفير مي‌كنند. همچنين از اين حديث، معلوم مي‌شود كه از ميان دو دسته‌ي مذكور، علي رضی الله عنه  و يارانش، به حق و حقيقت، نزديك‌تر بودند. چنانچه اهل سنت، همين عقيده را دارند. حسن بن علي رضی الله عنه ، پدرش را برحق مي‌دانست و البته بر اين باور بود كه معاويه رضی الله عنه  با وجود آنكه در اجتهادش، دچار اشتباه شده، سزاوار يك اجر مي‌باشد و پدرش، مستحق دو پاداش. زیرا در حدیث آمده است: (إِذَا حَكَمَ الْحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَصَابَ فَلَهُ أَجْرَانِ، وَإِذَا حَكَمَ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ)[3] یعنی: «اگر حاکم، اجتهاد کند و حکمي صادر نمايد كه درست باشد، دو پاداش به او مي‌رسد. و اگر اجتهاد کند و حکمي صادر نمايد، ولي در آن، دچار اشتباه شود، يک پاداش مي‌یابد».

ابوبكره رضی الله عنه  مي‌گويد: رسول‌خداصلی الله علیه وسلم  در حال سخنرانی بود که در این اثنا حسن رضی الله عنه  آمد؛ نبی اکرمص ‌فرمود: (ابني هذا سيد و لعل الله أن يصلح به بين فئتين من المسلمين) يعني: «اين فرزندم، سيد و آقاست؛ چه‌بسا خداوند، او را واسطه‌ي صلح و سازش دو گروه از مسلمانان بگرداند».[4]

در اين حديث، رسول‌خداصلی الله علیه وسلم  به مسلمان بودن اهل عراق (هواداران علي و حسن) و اهل شام (ياران معاويه)، گواهي داده و اين، رد آشكاري بر پندار خوارج است كه علي و معاويه و يارانشان را تكفير مي‌كنند. از اين‌رو سفيان بن عيينه مي‌گويد: اينكه فرمود: دو گروه از مسلمانان، ما را به شگفت وامي‌دارد. بيهقي مي‌گويد: اين حديث، از آن جهت كه رسول‌خداصلی الله علیه وسلم  همه‌ي آنان را مسلمان ناميد، شگفت‌آور و درخورِ توجه مي‌باشد و اين، خبري از سوي رسول‌خداصلی الله علیه وسلم  بود كه با كناره‌گيري حسن رضی الله عنه  از خلافت، پس از وفات پدرش و واگذاري زمام امور به معاويه رضی الله عنه ، به‌وقوع پيوست.[5]

در احاديثي كه بيانش گذشت، رسول‌خداصلی الله علیه وسلم ، به ياران عراقي علي رضی الله عنه  و طرفداران شامي معاويه رضی الله عنه  اشاره كرده و آنان را مسلمان خوانده است. همچنين به پيوندشان با حق و حقيقت اشاره فرموده و درباره‌ي آنان گواهي داده است كه به سبب جنگيدن با هم، كافر نشده و از ايمان و اسلام، جدا نگشته‌اند؛ چنانچه آيه‌ي 9 سوره‌ي حجرات نيز، مؤيد اين مطلب است.

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله و اصحابه الی یوم الدین

منبع: کتاب حسن ابن رضی الله عنه ، تالیف: محمد علی صلابی

سایت عصر اســلام

IslamAge.Com

----------------------------------------------------

[1]- بخاری: 7352

[2]- مسلم: 1768

[3]- بخاری، شماره‌ي 7352

[4]- بخاري، شماره‌ي 7109.

[5]- ر.ك: الإعتقاد، از بيهقي، ص198، با اندكي تغيير.