2024 Jul 27

www.islamage.com    

عـنوان    :       

بسم الله الرحمن الرحیم

ابزار و راه‌هاي رويارويي با مرتدان، گوناگون بود. كساني كه بر اسلامشان استقامت ورزيدند، در مقابل نزديكان و اقوام از دين برگشته‌ي خود، از درِ سخن و نصيحت وارد شدند. گام نخست براي رويارويي با مرتدان، گفتماني بود كه از سوي مسلمانان، براي از دين برگشته‌ها مطرح شد و آنان را از عواقب راهي كه در پيش گرفته بودند، برحذر داشت. درميان قبايلي كه مرتد شده بودند، افرادي وجود داشتند كه بر اسلامشان ثبات ورزيدند و در هر فرصتي، اقوام خود را به فرجام بدي كه در انتظارشان بود، هشدار دادند تا بلكه دوباره به آغوش اسلام بازگردند.

 بسياري از دعوت‌گران مسلمان، مورد تحقير و استهزاي اقوام خود قرار گرفتند و برخي هم از قوم و قبيله‌ي خود رانده شدند؛ حتي بعضي به شهادت رسيدند. البته دعوت عده‌اي چون عدي بن حاتم و جارود، مؤثر واقع شد كه در مباحث بعدي بررسي خواهيم كرد. آن دسته از مسلماناني كه در دعوت اقوامشان ناكام شدند، به ساير برادران مسلمانشان پيوستند تا راه‌كاري مناسب براي رويارويي با مرتدان، انتخاب كنند. دعوت و هشدار مسلمانان به مرتدان در چارچوب گفتمان به نتيجه رسيد و باعث شد تا بسياري از قبايل، به دو دسته‌ي مسلمان و مرتد تقسيم شوند؛ در اين ميان مي‌توان به آن‌چه در بني‌سليم روي داد، اشاره كرد كه در پي دعوت مسلمانان، بني‌سليم دو دسته شدند: *كساني كه پايبند اسلام ماندند *و كساني كه هم‌چنان بر كفر و ارتداد، سرسختي كردند. به هر حال طوري شد كه مسلمانان و مرتدان قبايل، روياروي هم قرار گرفتند و بر ضد هم شمشير كشيدند. ابناء در يمن، در پي قتل اسود عنسي برآمدند كه در صفحات بعد شرح ماجرا آمده است.

مسعود يا مسروق قيسي، با اشعث بن قيس از در نصيحت وارد شد و او را از ارتداد برحذر داشت كه بحث و گفتگويي طولاني درميان آن‌ها جريان يافت. موضع مسلمانان براي ارشاد اقوام مرتدشان، سبب شد تا بسياري از مرتدها بار ديگر به اسلام بازگردند و بار سنگيني كه بر دوش مجاهدان براي رويارويي با مرتدان بود، سبك‌تر شود.

 ابوبكر صديق رضی الله عنه براي فروخواباندن فتنه‌ي ارتداد، با توكل بر خداي متعال، استراتژي خود را بر اين مبنا قرار داد كه قبايل مسلماني را كه در مناطق مختلف شبه‌جزيره‌ي عرب پراكنده بودند، به ميدان دعوت مرتدان يا معركه‌ي جهاد با آنان بكشاند. اين سياست ابوبكر صديق رضی الله عنه سبب شد تا افراد و قبايلي كه بر اسلام پايداري كرده بودند، نقشي مهم و اساسي در ريشه‌كن كردن فتنه‌ي مرتدان داشته باشند….( الثابتون علي الإسلام أيام فتنة الردة، ص4)

بايد دانست كه فتنه‌ي ارتداد با وجود گستردگي جغرافيايي، همه‌گير نبود؛ بلكه بسياري از افراد و قبايل مناطقي كه فتنه‌ي ارتداد در آن شكل گرفت، هم‌چنان بر اسلام ماندگار ماندند.

 دكتر مهدي رزق‌الله اين موضوع را به خوبي مورد بررسي قرار داده و به پاسخ‌گويي اين پرسش برآمده كه آيا فتنه‌ي ارتداد در زمان ابوبكر صديق رضی الله عنه تمام قبايل عرب و سركردگانشان را در برگرفت يا فقط داراي پراكندگي جغرافيايي بود و شامل تمام قبايل و سران آن‌ها نمي‌شد؟ آقاي مهدي رزق‌الله مي‌گويد: «در منابع و مراجع مختلف، هيچ دليلي نيافتم كه نشان دهد فتنه‌ي ارتداد در زمان ابوبكر صديق رضی الله عنه همه‌ي قبايل و رييسان طوايف را در بر گرفته باشد. بلكه حكومت اسلامي، با تكيه بر آن دسته از جماعت‌ها و قبايل عرب كه در مناطق مختلف شبه‌جزيره‌ي عرب پراكنده بودند و بر اسلام پايداري كردند، به ريشه‌كني جريان ارتداد پرداخت.»

و صلی الله و سلم علی محمد و علی آله و اصحابه الی یوم الدین

منبع: کتاب ابوبکر صدیق، محمد علی صلابی

سایت عصر اسلام