2024 Nov 24

www.islamage.com    

عـنوان    :       

عثمان فرزند أرطغرل در سال 656 هجری مصادف با 1258 میلادی دیده به جهان گشود. سالی که او در آن به دنیا آمد، مصادف بود با حمله‌ی مغول به رهبری هلاکو؛ لشکر مغول در همین سال، بغداد پایتخت حکومت عباسی را مورد هجوم قرار داده و خليفه مستعصم بالله را به قتل رساندند.

امت مسلمان در آن دوران در ضعف  به سر می‌بردند و خداوند به سبب گناهان و معاصی‌شان، قومی جبار و ستمگر همچون مغول را بر آنها مسلط کرد. قوم مغول از هیچ جنایتی دست بردار نبودند، قریه‌ها و شهرها را تار و مار کرده، و خون‌های بسیاری در این حمله‌ی وحشیانه ریخته شد. اما همه‌ی اینها، آزمایش و امتحانی برای مؤمنان بود، تا بدین وسیله  ایشان را بیدار سازد.

مهمترین صفات و ویژگی‌های عثمان بن أرطغرل (عثمان اول)

هنگامی که سیرت این شخص را مورد بررسی قرار می‌دهیم، صفات و ویژگی‌های یک فرمانده‌ی نظامی و یک رهبر دینی را در او به وفور می‌یابیم. مهم‌ترین این ویژگی‌ها عبارتند:

أ‌) شجاعت، یکی از صفات بارز خلفای عثمانی، به خصوص موسس آن عثمان اول می‌باشد. در سال 700 هجری هنگامی که نصاری در بورصه و مادانوس جمع شدند، تا با تشکیل  اتحاد صلیبی، علیه عثمان بن ارطغرل بجنگند، در این هنگام عثمان با لشکرش به پیش آمد، و لشکر صلیبیان را در هم نوردید. او با شجاعت خود، نزد قبیله‌ی خود معروف و زبانزد گشت، و شجاعتش ضرب المثل مردم گردید.

ب) حکمت: عثمان اول حکمت و بینش عمیقی داشت، وی برای پیشرفت اسلام و ضعیف کردن دشمنان به خصوص نصاری، به کمک علاء الدین شتافت، و سبب فتح بعضی از شهرها شد و توانست نرذ سلطان سلجوقی مقام و منزلت بالایی کسب کند.

ج) اخلاص  و صبر و  ایمان قوی از دیگر ویژگی‌های عثمان اول بود.

اخلاص و ایمان بالا در این شخصیت سبب شد، تا طرفداران او روز به روز افزایش یافته و بر قدرت و اقتتدار حکومت افزوده شود. گفته شده بسیاری از سربازان بیزانس، از شخصیت و اخلاق او متأثر گردیده، و به جمع او پیوستند. شخصیت ایمانی و دینی او سبب شد، تا اعتماد تجار و اهل فکر نسبت به حکومت بیشتر شده، و در پیشرفت اهداف او کمک شایانی کنند.

د)- عدالت: اکثر مراجع تاریخی حکایت از این دارند. هنگامی که ارطغرل پدر عثمان یکی از شهرهای دولت بیزانس را فتح کرد، مسئولیت قضاوت را بر عهده‌ی پسرش گذاشت، و روایت شده یک بار که میان یک مسلمان ترک و یک بیزانسی خصومتی به وجود آمد، او به نفع بیزانسی حکم نمود. شخص بیزانسی تعجب کرده و گفت: چگونه به نفع من که غیر مسلمان هستم حکم کردی؟ عثمان در پاسخ وی گفت: دین اسلام ما را به عدالت دستور می‌دهد و خداوند می‌فرماید: {إن الله يأمركم أن تؤدوا الأمانات الى أهلها واذا حكمتم بين الناس أن تحكموا بالعدل} [النساء: 58] این عدالت او سبب هدایت آن مرد بیزانسی و خانواده‌اش شد.

عثمان بن ارطغرل در اولین مرحله پس از فتح سرزمین‌ها، عدالت و مهربانی را با رعیت آن سرزمین‌ها برقرار ساخت و دستور داد از ظلم و ستم و جور نسبت به آن دیار پرهیز کنند.

روشی که عثمانی‌ها بر اساس آن حرکت کردند

زندگی عثمان اول، مؤسس دولت عثمانی، جهاد و دعوت در راه خدا بود و علما و بزرگان دین با وی ارتباطی تنگاتنگ داشته و بر دستگاه حکومتی نظارت داشتند.

تاریخ، وصیت عثمان به فرزندش اورخان را برای ما ثبت کرده است، او در حالی که در بستر مرگ بود، این وصیت گرانبها را به فرزند خویش نمود، که بعدها این وصایا منهج و قانونی گشت که عثمانی‌ها بر آن حرکت کردند. عثمان به فرزندش اورخان چنین توصیه می‌کند:

* ای فرزندم: تو را بر حذر می‌دارم، از اینکه مشغول به چیزی شوی، که رب العالمین تو را به آن امر نکرده است، و اگر در حکم با مشکلی مواجه شدی، از مشورت کردن با علماء بهره ببر.

* ای فرزندم: به سربازان خود انعام کن، و هیچ‌گاه شیطان تو را به مال و لشکرت مغرور نسازد.

* ای فرزندم: همانا تو می‌دانی، غایت و هدف ما خشنودی رب العالمین است، و با جهاد، روشنایی دین مان کل هستی را در بر می‌گیرد.

* ای فرزندم: ما جزو کسانی نیستیم، که بخاطر شهوت حکومت و سیطره بر دیگر سرزمین‌ها، بجنگیم، بلکه ما با اسلام زندگی می‌کنیم، و با این دین از دنیا می‌رویم.

* ای فرزندم: همانا من به زودی به جوار پروردگارم منتقل می‌شوم، پس من به تو افتخار می‌کنم، به اینکه شخصی عادل در رعیتت باشی، و در راه خدا و برای نشر دین اسلام مجاهدت به خرج دهی.

* در روایت دیگر آمده است، که او خطاب به فرزندش گفته است، ای فرزندم: تو را نسبت به علمای این امت سفارش می‌کنم، که آن‌ها را گرامی داشته، و از احوالشان جویا شوی.

این وصایای گرانبها، که مبنی بر احترام به علما، و پایبندی به شریعت اسلامی بود، منهجی برای حکام عثمانی گشت، و این دلیلی است بر التزام حکام عثمانی به شریعت اسلامی، و دادن مجال به علماء امت برای حل مشکلات دینی و اجتماعی مردم. به درستی که خداوند، محبت این حکومت، به خصوص مؤسس آن عثمان بن ارطغرل، را در قلب مسلمانان قرار داده، و تلاش‌ها و مجاهدت‌های او نزد مسلمین ستوده شده است.

خلفای عثمانی نه تنها رهبرانی سیاسی بلکه داعیان دینی نیز بودند

عثمان ـ رحمه الله ـ در دعوت خویش به رسول الله - صلی الله علیه و سلم - اقتدا می‌کرد. همچنین فرزندان وی پس از وی بر این راه و روش حرکت کردند.

در حکومت عثمانی گروه‌های دعوت ظهور پیدا کردند که اقشار مختلف مردم را به سوی دین اسلام دعوت می‌دادند. حکام و سلاطین نیز از نظر مادی و معنوی نیازهای آن‌ها بر طرف می‌ساختند. وجود دعوت‌گران دینی و اخلاق و سلوک پسندیده‌ی خلفای عثمانی یکی از مهم‌ترین اسباب دخول نصاری به دین اسلام بود، و سبب شد تا ملل و اقوام غیر مسلمان فوج فوج وارد دین اسلام شوند. عثمانیان برای دخول نصاری به دین اسلام راه‌های متعددی را پیمودند، آنها با بر پا کردن مراسمی، اسلام فرد غیر مسلمان را اعلان می‌نمودند، و در مساجد برایش دعا می‌کردند.

همچنین تمسک خلفا به دین، و تواضع و فروتنی در ادای شعائر اسلامی سبب دخول برخی از مسیحیان به دین اسلام گشت.

 ازدواج بسیاری از عثمانیان با زنان و دختران مسیحی سبب هدایت آن‌ها به دست شوهرانشان شد، به خصوص هنگامی که کلیسا آن‌ها از وارد شدن به آنجا منع کرد این باعث شد آن‌ها از شوهران خویش تبعیت کرده، و به دین اسلام وارد شوند.

حکومت عثمانی قبایل مسلمان تابع خویش را به روستاها و دهات نصاری انتقال داد، ودر مقابل تعدادی از نصاری را به جمع مسلمانان منتقل ساخت و بدین‌وسیله به انتشار اسلام در میان نصاری کمک شایانی کرد.

با دادن بخش و عطایا به رعیت و زعمای نصاری، میل و علاقه‌ی آنها به دین اسلام زیاد شده، و بسیاری از هم پیمانان ‌آن‌ها که نصاری بودند، روابط حسنه و خوبی با امپراطوری عثمانی در پیش گرفتند.

عثمانیان دعوت خویش را منحصر به داخل حکومت نکردند، بلکه در سطح خارجی نیز به دعوت الی الله و دخول مردم به دین اسلام اهتمام خاصی می‌ورزیدند. از دیدگاه عثمان بن ارطغرل یکی از وسایل دعوت خارجی، احیای جهاد فی سبیل الله بود، لذا خود وی به این امر توجه بسیاری داشت.

وفات عثمان بن ارطغرل

عثمان اول رحمه الله پس از تلاش و کوشش فروان برای انتشار دین اسلام، سرانجام در سال 726هـ دار فانی را وداع گفت، عهد خلافت پس از عثمان به فرزندش اورخان رسید. وی نیز راه و روش  پدرش را در پیش گرفت.

عثمان اول وصایای گرانبهایی از خود به جای گذاشت، که دیگر خلفای عثمانی بر آن منهج حرکت کردند. در هنگام وفات عثمان اول وسعت دولت عثمانی به بیش از 16000 کیلومتر مربع رسیده بود. وی با لشکر خویش توانست دو شهر بزرگ بیزانس به نام‌های ازنیق و بورصه را فتح کند، و توانست قوای مغولان را که به کمک بیزانسی‌ها آمده بودند، شکست داده و لشکرشان را پراکنده سازد. خداوند او را مورد رحمت و بخشش خویش قرار دهد.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سايت عصر اسلام

www.IslamAge.com

* الدولة العثمانیة- تألیف: دکتر علی محمد صلابی.
* الدولة العثمانية في التاريخ الإسلامي الحديث - تألیف: اسماعيل احمد ياغى
* سایت ويكيبيديا، سایت قصة الإسلام ، الموسوعة الحرة- سایت إسلام أون لاین . نت. سایت المعرفه
* - تاريخ الدولة العلية العثمانية - تألیف: محمد فریک بک
* التاريخ الاسلامى، العهد العثمانى ، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الثالثة، 1411هـ/1991م.