2024 Nov 23

www.islamage.com    

عـنوان    :       

دولت عثمانی در قرن دوازدهم نتوانست به آن اقتدار قرون گذشته خویش که به عنوان ابر قدرت جهان شناخته می‌شد، باز گردد بلکه سلاطین عثمانی در این دوره تنها در فکر حفظ جایگاه و سرزمین‌های قبلی خویش بودند.

سلطان محمود اول فرزند مصطفى دوم نیز در این دوران به تاریخ 4 محرم 1108هـ دیده به جهان گشود. وی در سن سی و پنج سالگی پس از عزل عمویش «احمد سوم» متولی سلطنت گردید. او پس از آنکه شورش‌های ینی چری‌ها آرام گشت، حکومت را به دست گرفت.

سلطان محمود اول، علم و ادب را نزد علمای بزرگی فرا گرفت، که در راس آنان شیخ فیض الله زاده ابراهیم افندی قرار داشت. سلطان فردی عالم، شاعر، تیز هوش و اهل شورا و مشورت بود.

وی از مستشاری فرانسوی به نام «الکساندر کونت دی بونفال» برای اصلاح امور نظامی استفاده کرد، و دستور داد تا توپخانه را از نو احیا کنند. نظام جدید به شیوه‌ی فرانسوی و اتریشی برای بازسازی ارتش به کار گرفته شد. این اصلاحات با پشتوانه‌ی قوی مالی و زیاد کردن حقوق صورت گرفت.

وی همچنین پیشنهاد داد تا تقسیم گروه ینی‌چری به دسته‌های کوچک زیر نظر فرمانده‌ی جوان صورت گیرد. ولی ینی چری‌ها با آن مخالفت ورزیده، و آن را متوقف ساختند.

تلاش‌های بونفال برای اصلاح توپخانه متمرکز شد. وی در ساخت توپ و فشنگ و تفنگ و ارابه‌های حمل کننده‌ی توپ و... اهتمام ورزید و یک مدرسه‌ی مهندسی نظامی را به وجود آورد، اما ینی چری‌ها با همه‌ی این تلاش‌ها مخالفت ورزیدند، و به سبب همین مخالفت‌ها بود که این اصلاحات بسیار نمایان نشد.

در این دوره، باری دیگر نبرد با شیعیان صفوی آغاز شد. عثمانی‌ها بر شاه طهماسب غالب شدند. در پی آن، دولت صفوی در سال 1144هـ از عثمانی‌ها درخواست صلح کرد. با بسته شدن پیمان صلح، تبریز و همدان و لرستان به عثمانی‌ها تعلق گرفت. اما نادرشاه که در آن زمان والی خراسان بود، با این معاهده مخالفت ورزید، و به اصفهان آمده و شاه طهماسب را عزل کرد، و فرزند کوچکش عباس را به جای وی قرار داد.

نادر شاه پس از عزل طهماسب عازم نبرد با عثمانی‌ها شده، و بر آن‌ها پیروز گشت، و بغداد را به محاصره در آورد. سپس در سال 1149هـ در شهر تفلیس معاهده‌ی صلحی بین دو طرف منعقد شد. در این معاهده، نادرشاه خود را پادشاه فارس خواند و دو طرف توافق کردند که عثمانی‌ها اراضی گرفته شده را به فارس باز پس دهد.

در این دوران، روسیه و اتریش با لهستان وارد جنگ شدند، و این سرزمین به اشغال روسیه در آمد. فرانسه برای نجات لهستان در فکر اتحاد با عثمانی‌ها بود تا بتواند لهستان را از چنگ این دو کشور نجات دهد، اما اتریش، فرانسه را به معاهده‌ی وین راضی ساخت.

روسیه جنگ را با دولت عثمانی آغاز کرد، اما عثمانی‌ها موفق شدند نیروهای روس را در مولداوی، و نیروهای اتریش را در بوسنی و صربستان و والاچیا متوقف سازند، و در پایان، عثمانی‌ها بر صربستان پیروز شدند، و نیروهای اتریش از آن نقاط عقب‌نشینی کرده و مجبور شدند به واسطه‌ی فرانسه درخواست صلح کنند. معاهده‌ی صلح بین دو طرف در بلگراد به سال 1152هـ (1739م) بسته شد.

بر اساس این معاهده، اتریش از شهرهای بلگراد و صربستان و والاچیا عقب‌نشینی نمود. طبق این معاهده به روسیه اجازه‌ی کشتی‌سازی یا ابقای ناوهای آنان در دریای سیاه داده نشد. همچنین می‌بایست روسیه قلعه‌های بندر آزوف را نیز نابود می‌کرد.

این معاهده سبب می‌شد تا هر نوع فعالیت روس‌ها در دریای سیاه زیر نظر عثمانی‌ها باشد. چون بر اساس این معاهده دریای سیاه متعلق به عثمانی‌ها می‌شد. می‌توان گفت این معاهده تا حدودی هیبت و عظمت عثمانی‌ها را در جهان غرب زنده نمود. این معاهده جبران معاهده‌ی نگین کارلوفتش در سال 1110 هـ (1699م) بود که بر اساس آن دولت عثمانی مجبور شد تا بلگراد و آزاق و بعضی از شهرهای دیگر را از دست بدهد.

سلطان محمود اول فردی با فرهنگ بالا، اندیشمند، شاعر، و دوستدار علم بود. وی به طور ناگهانی هنگام بازگشت از نماز جمعه در 27 صفر 1168 (13دسامبر 1745) دار فانی را وداع گفت. پس از او خلافت به برادرش عثمان سوم رسید.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سایت عصر اسلام

www.IslamAge.com

* الدولة العثمانیة- تألیف: دکتر علی محمد صلابی.

* الدولة العثمانیة فی التاریخ الإسلامی الحدیث - تألیف: اسماعیل احمد یاغى

* سایت ویکیبیدیا، سایت قصة الإسلام ، الموسوعة الحرة- سایت إسلام أون لاین . نت - سایت المعرفه

* تاریخ الدولة العلیة العثمانیة - تألیف: محمد فریک بک

* التاریخ الاسلامى، العهد العثمانى ، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الثالثة، 1411هـ/1991م.