2024 Oct 22

www.islamage.com    

عـنوان    :       

مكتفی بالله در ماه ربیع الثانی سال 264 هجری دیده به جهان گشود. مادرش ام ولد و از نژاد ترک بود، نامش جیجک و در زیبایی ضرب المثل بود.

پدرش معتضد بالله از حزم و جدیت کافی برای اداره‌ی امور برخوردار بود، و توانست حکومت عباسی را از فروپاشی و انحلال نجات داده و آن را تجدید بنا کند. به همین دلیل وی را سفاح دوم نیز لقب داده اند.

وی از نظر صفات ظاهری فردی گندمگون، زیبا روی، دارای قامتی متوسط، ریش انبوه، و موهای سیاه بود و هیچ نوع سفیدی در سرش نمایان نبود.

هنگامی که معتضد وفات نمود، پسرش أبو محمد که ملقب به مکتفی بالله بود، خلافت را به ارث برد. وی هنگام وفات پدرش در رقه بسر می‌برد. قاسم بن عبیدالله بن سلیمان بن وهب برای وی بیعت گرفت، و خلیفه نیز با سرعت خود را به بغداد رساند، و در قصر خلافت اسقرار یافت و امور را بدست گرفت.

مکتفی قاسم بن وهب را در وزارت باقی گذاشت، اما دیری نگذشت که این وزیر وفات نمود و خلیفه، عباس بن قاسم را وزیر خویش گرداند.

در عهد مکتفی سامانیان نفوذ مطلق را در فارس داشتند، و به همان گونه در بغداد و بصره شر قرامطه افزایش یافته بود، و در سوریه به رهبری زکرویه، رعب و ترس و وحشت را در دل اهالی آن منطقه ایجاد کرده بودند. مورخان ذکر کرده‌اند که قرامطه به کاروان حجاج در مسیر بازگشت از مکه حمله نموده، و بیست هزار تن از آنان را به قتل رساندند.

قرامطه‌ی شمال که در عراق و شام شورش کرده بودند سرانجام با کشته شدن رهبرشان زکرویه، نفوذشان در این مناطق از بین رفت، و حکومت طولونیان نیز به وسیله‌ی محمد بن سلیمان، فرمانده‌ی نظامی خلیفه در سال 292 هجری نابود شد.

مکتفی فردی خوب سیرت، و نزد مردم محبوب و دوست داشتنی بود، اما در بذل و بخشش اسراف می‌کرد.

در دوران خلافت مکتفی علمای مشهوری ظهور کردند، که برخی از آن‌ها عبارتند از: عبدالله بن احمد بن حنبل، و ثعلب امام لغت، و بزاز صاحب مسند، و محمد بن نصر مروزی و ابو جعفر ترمذی شیخ مذهب شافعی در عراق.

مکتفی بالله در یازدهم ذوالقعده سال 295 هجری چشم از جهان فرو بست. مکتفی در آن هنگام جوانی سی و یک ساله بود، و در اوج جوانی به سر می‌برد. بعد از وی برادرش مقتدر جانشین او شد.

شانزده میلیون دینار طلا و سی میلیون ورق نقره از بيت المالش به جای ماند، و نقش خاتمش جمله‌ی "علیّ یتوکل علی ربّه" روایت شده است.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سايت عصر اسلام

www.IslamAge.com

مصادر و مراجع:

*سیر أعلام النبلاء- للذهبی- تحقیق شيخ شعيب الأرناؤوط.
* تاريخ ابن خلدون.
* تاريخ الأمم والملوك للإمام الطبری
* الکامل فی التاریخ- لابن الأثیر.
* سایت ويكيبيديا، الموسوعة الحرة- سایت إسلام أون لاین . نت- سایت أسرة آل باوزیر العباسیة الهاشمیة.
* الدرة السنیة فی أخبار الدولة العباسیة، تألیف أبوبکر بن عبدالله بن أیبک الدواداری، بیروت 1413هـ/1992م.
* تاريخ الإسلام السياسي والديني والثقافي والاجتماعي، تألیف حسن ابراهيم حسن، دار الجیل ببیروت،الطبعة الرابعة عشرة، 1416هـ/1996م.
* الدولة العباسیة، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الخامسة، 1411هـ/1991م.