2024 Nov 21

www.islamage.com    

عـنوان    :       

سلطان مراد سوم، دوازدهمین خلیفه‌ی عثمانی در سال 953هـ دیده به جهان گشود. وی پس از وفات پدرش در سال 982هـ متولی خلافت شد. مراد سوم به علم و ادب و شعر اهتمام می‌ورزید، و به زبان‌های سه‌گانه‌ی ترکی و عربی و فارسی مسلط بود، و به تصوف نیز تمایل داشت.

او به تقوی و توجه نمودن به علما مشهور بود. در دوران وی مساحت سرزمین‌های عثمانی به اوج خود رسید. مساحت این کشور در آن زمان مساوی با 19.902.000 (نوزده میلیون و نهصد و دو هزار) کیلومتر مربع بوده است، یعنی تقریبا دوازده برابر ایران کنونی در اختیار این امپراتوری بزرگ بود.

اقدامات و معاهدات سلطان مراد سوم

اولین کاری که سلطان مراد سوم پس از بر عهده گرفتن خلافت انجام داد دستور به منع خمر بود. پس از اینکه نوشیدن خمر میان مردم انتشار پیدا کرده بود، و برخی از لشکریان از جمله سپاه ینی چری نیز در این امر افراط ورزیده بودند، سلطان دستور منع آن را صادر کرد. ینی چری‌ها نسبت به منع خمر اعتراض کردند، و این دلالت بر ضعف دولت داشت که توانایی منع خمر و اجرای حدود شرعی بر آن‌ها را نداشت، و از سوی دیگر دلیلی است بر انحراف لشکر ینی چری از راه و روش اسلامی.

سلطان مراد سوم بر اساس سیاست‌های قبلی پدرش حرکت می‌کرد. در دوره‌ی خلافت وی در اماکن مختلف نبردهایی صورت گرفت؛ در سال 982هـ برابر با 1574م «هنری دی فالوا» پادشاه لهستان (پولند) از آنجا گریخت، و به فرانسه رفت؛ خلیفه‌ی عثمانی به بزرگان آنجا پیشنهاد داد، تا ترانسلوانیو را به عنوان پادشاه خویش برگزینند، و آن‌ها همین کار را انجام دادند. بدینوسیله لهستان تحت حمایت عثمانی‌ها قرار گرفت، و اتریش نیز به خاطر معاهده‌ی صلحی که با عثمانی‌ها داشت، به این امر معترف شد.

از دیگر اقدامات عثمانی‌ها در این دوران، صدور دستور خروج یهودیانی بود که در سرزمین سینا سکنی گزیده بودند. حرکت یهودیان به شهر «طور» از آنجا آغاز شد که نخست شخصی به نام "ابراهام" همراه با فرزندان و خانواده‌ی خود به این شهر آمده، و در پی آن، کوچ یهودیان به این منطقه افزایش یافت، و سبب آزار و اذیت راهبان دیر «سن کاترین» شدند، آنان نیز شکایت خود را به نزد سلطان عثمانی رساندند.

سلطان مراد سوم در مقابل مسئولیتی که برای اهل ذمه داشت، دستور داد تا "ابراهام" یهودی و خانواده‌اش و یهودیان دیگری که بعدها به سرزمین سینا هجرت کرده بودند، را از آنجا اخراج کرده، و از هر نوع باز گشت آنان به این سرزمین جلوگیری به عمل آید.

در سال 984هـ لشکر مغول به مرزهای لهستان حمله کردند. آن‌ها از دولت عثمانی در خواست کمک کردند و سلطان مراد سوم با بستن یک معاهده‌ی رسمی حمایت خویش را از این دولت اعلام داشت.

سلطان مراد معاهدات خویش با فرانسه و ونیز را تجدید کرده و برخی از امتیازات کنسولی و تجاری را به آن افزود. که از جمله‌ی آن‌ها مقدم داشتن سفیر فرانسه در مراسم‌های رسمی بر دیگر سفیران بود.

ورود سفرا به قصد معاهدات تجاری سبب شد که آن‌ها به تدریج در امور حکومت دخالت کرده و اسباب ضعف دولت را فراهم آورند. در دوران سلطان مراد سوم، ملکه‌ی انگلستان «ایزابلا» به امتیازات ویژه‌ای برای تاجران سرزمینش دست یافت، به گونه‌ای که کشتی‌های انگلیسی با پرچم بریتانیا وارد سواحل و آب‌های دولت عثمانی می‌شدند.

جنگ با شیعیان صفوی

پس از وفات شاه طهماسب اوضاع داخلی سرزمین فارس نابسامان گردید؛ عثمانی‌ها از این فرصت استفاده کردند، و حمله‌ی نظامی گسترده‌ای را برای فتح سرزمین قفقاز و فارس تدارک دیدند. در طی این نبردها شهر تفلیس و گرجستان فتح شد، و در سال 993هـ ارتش عثمانی باری دیگر وارد تبریز شدند، سپس بر مناطق آذربایجان و کرج و شیروان و لرستان نیز سیطره پیدا کردند.

این فتوحات ادامه یافت تا اینکه شاه عباس کبیر حکومت را به دست گرفت. وی سعی کرد تا با عثمانیان صلح برقرار کند. وی در مقابل صلح به اماکنی که توسط عثمانی‌‌ها فتح شده بود، معترف شد، و همچنین در طی معاهده‌ی صلح، صفویان تعهد دادند تا در مملکتشان نسبت به سه خلیفه‌ی راشد ـ ابوبکر و عمر و عثمان رضی الله عنهم ـ توهین نشود.

عوامل ضعف در دوران سلطان مراد سوم

در این دوران از حکومت عثمانی، سپاه ینی چری به مانند سابق نبودند، بلکه به تمرد و سرپیچی در ایالت‌های عثمانی روی آوردند و دیگر به مانند گذشته قدرت نبرد و روحیه‌ی جهاد در آن‌ها دیده نمی‌شد.

لشکر ینی چری در جنگ با مجارستان که به دستور سلطان مراد سوم صورت گرفت، شکست خوردند. در این جنگ اتریش به یاری مجارستان شتافت و با کسب پیروزی در این نبرد اسباب شورش و قیام دیگر حکومت‌ها مانند بغدان (مولداوی) و افلاق (والاچیا) و ترانسلوانیا نیز فراهم گردید، و آن‌ها را برای جنگ با عثمانی‌ها متحد ساخت.

پس یکی از عوامل ضعف که در این دوره بروز کرد، سرپیچی و ضعف سپاه ینی چری بود، چون این لشکر نقش اساسی را در فتوحات عثمانی‌ها داشتند، لذا با ضعف آنان از اقتدار این امپراتوری نیز کاسته شد.

دومین عامل ضعف عثمانی‌ها در این دوره کشته شدن صدر اعظم، محمد پاشا صوقللی بود. این امر با دسیسه‌ی بیگانگان صورت گرفت، چون وجود این وزیر لایق در دولت عثمانی را به زیان منافع خود می‌دیدند، پس با نیرنگ این کار را انجام دادند.

با کشته شدن صدر اعظم از قدرت خلیفه نیز کاسته شد. اوضاع سرزمین‌های عثمانی رو به نابسامانی گذاشت، گروهی در لشکر دست به نافرمانی زدند، و دولت نیز در درگیری با آنان موفقیتی کسب نکرد. در نتیجه‌ی این ناآرامی‌ها و شورش‌های داخلی، لهستان از زیر کنترل عثمانی‌ها خارج شد.

مرگ صدر اعظم ضربه‌ی شدیدی به دولت عثمانی بود. پس از کشته شدن محمد پاشا صوقللی دیگر کسی به مانند وی در سیاستمداری و اداره‌ی امور، در دولت عثمانی یافت نشد.

وفات سلطان مراد سوم

سلطان مراد سوم در سال 1003هـ مصادف با 1595م در حالی که چهل و نه سال از عمر وی می‌گذشت، دار فانی را وداع گفت و در «ایا صوفیا» دفن کرده شد. پس از وفات وی، خلافت به فرزندش سلطان محمد خان سوم رسید.

ترجمه و تحقیق: أبو أنس

سايت عصر اسلام

www.IslamAge.com

* الدولة العثمانیة- تألیف: دکتر علی محمد صلابی.

* الدولة العثمانية في التاريخ الإسلامي الحديث - تألیف: اسماعيل احمد ياغى

* سایت ويكيبيديا، سایت قصة الإسلام ، الموسوعة الحرة- سایت إسلام أون لاین. نت - سایت المعرفه

* تاريخ الدولة العلية العثمانية - تألیف: محمد فریک بک

* التاريخ الاسلامى، العهد العثمانى ، تألیف محمود شاکر، المکتب الإسلامی، الطبعة الثالثة، 1411هـ/1991م.