2024 Sep 08

www.islamage.com    

عـنوان    :       

تاریخ وجود علوی‌ها یا «نصیری‌ها» در لبنان به آغاز قیمومیت فرانسه بر سوریه برمی‌گردد؛ آنگاه که فرانسه حکومت «جبل العلویین» (کوه علویان) (۱۹۲۰ - ۱۹۳۶م)  را بر ساحل سوریه برپا نمود. این حکومت استان لاذقیه و طرسوس امروزی سوریه و بخش‌هایی از شمال طرابلس در لبنان را شامل می‌شد.

فرانسوی‌ها منطقه‌ی کوه نصیریان را سرزمین علویان نامیدند در حالی که این طائفه بیش از ده قرن به نام طائفه‌ی نصیریه و سرزمینشان نیز به نام جبال نصیریه مشهور بود. نصیری‌ها نیز این نام‌گذاری را پسندیدند و به آن راضی شدند و این نام را منتشر ساختند که تاکنون نیز مشهور است.

اماکن وجود:

طائفه‌ی نصیری در اماکنی مشخص و تقریبا منعزل و بسته در لبنان متمرکز هستند و محل اصلی تمرکز آنان در محله‌ی «بعل محسن» (که امروزه جبل محسن نامیده می‌شود) در طرابلس واقع است که ۶۰ ٪ جمعیت آنان را در خود جای می‌دهد، به علاوه‌ی تجمعات متفرق آنان در مناطق مسعودیه و سماقیه و حکر الظاهری و حوشه و تل حمیره در سهل عکار که ۳۸ ٪ دیگر از جمعیت این طائفه را تشکیل می‌دهند.

جمعیت و زبان و اصل این طائفه در لبنان:

جمعیت این طائفه ـ بر اساس آمار رسمی در لبنان ـ در حدود ۶۵۰۰۰ تن می‌باشد در حالی که منابع خودِ نصیری‌ها این تعداد را ۱۰۰۰۰۰ تن می‌داند.

پژوهشگران علوی در نوشته‌ها و تحقیقات خود اصل و ریشه‌ی طائفه‌ی خود را ـ همانند دیگر طوائف عرب ـ به یمن می‌رسانند که زبانشان عربی است و به زبان دیگری سخن نمی‌گویند. اما در مقابل بسیاری از مورخان اصول آنان را ترک و از وسط و جنوب شرق آناتولی می‌دانند.

مذهب و مرجعیت دینی:

نصیریان یا علویان خود را چنین معرفی می‌کنند که آنان «طائفه‌ای از طوائف شیعه‌ی دوازده امامی هستند که در امور دینی و فقهی به مذهب جعفری عمل می‌کنند» آنان دارای مذهبی خاص هستند که از سوی خود آنان مذهب علوی نامیده می‌شود و خود این مذهب را چنین تعریف می‌کنند که «مذهبی است همانند دیگر مذاهب شیعی که علی را از غیر او برتر و افضل می‌دانند و از چارچوب مذاهب اسلامی خارج نیستند».

اما این طائفه از سوی بسیاری از علما از جمله شیخ الاسلام ابن تیمیه و شاگردان وی به عنوان یکی از فرقه‌های باطنی تحریف کننده‌ی اصول اسلامی شناخته می‌شود در حالی که برخی از مورخان در کتاب‌های خود اشاره به مراسم دینی عجیب و غریب این طائفه و انکار ارکان اساسی دین اسلام از سوی آنان کرده‌اند.

به رسمیت شناخته شدن این طائفه و اختلافات داخلی:

پس از توافق‌نامه‌ی طائف در سال ۱۹۸۹ میلادی، این طائفه به رسمیت شناخته شده و در تاریخ ۱۷ آگست ۱۹۹۵ میلادی پارلمان لبنان با صدور قانون شماره ۴۴۹ اجازه تنظیم و اداره‌ی امور دینی و اوقاف و موسسات خیریه و اجتماعی این طائفه را بر اساس احکام شریعت و فقه جعفری به خود آنان اعطا کرد اما به سبب برخی مشکلات داخلیِ خودِ این طائفه، قانون مزبور تا سال ۲۰۰۳ میلادی به اجرا درنیامد و دو نماینده‌ی علوی مجلس وقت لبنان به نام‌های احمد حبوس و عبدالرحمن عبدالرحمن اقدام به تشکیل کمیسیون موقتی به مدت سه سال نمودند که کارهای این مجلس را انجام دهد و وکیل علوی، بدر ونوس به عنوان رئیس آن برگزیده شد.

در تاریخ ۲۴ مارس ۲۰۰۷ میلادی اسد علی عاصی به عنوان رئیس مجلس و مهندس محمد خضر عصفور به سمت نائب رئیس آن برگزیده شد. اما این مجلس به سبب اختلافات داخلی تا تاریخ ۲۰ مارس ۲۰۰۹ میلادی نتوانست اعتراف رسمی حکومت را به دست آورد.

وفاداری سیاسی نصیری‌های لبنان:

نصیریان در آغاز نسبت به مستعمران فرانسوی که حکومت علویان را به وجود آوردند وفادار بودند زیرا فرانسوی‌ها آنان را با تشویق به جدایی از حکومت مادر علیه حکومت‌های علوی تشویق می‌کردند، چیزی که برای مدتی نیز رخ داد.

اما هم اکنون و با وجود آنکه علوی‌ها همیشه بر این تاکید می‌کنند که «تا مغز استخوان لبنانی هستند» باز نمی‌توانند وفاداری مطلق خود به نظام بعثی در سوریه را مخفی کنند. البته این مانع از آن نشده است که برخی از شخصیت‌های این طائفه به صورت فردی به مخالفت با سیاست‌های نظام بعثی سوریه بپردازند.

نصیری‌ها در سال ۱۹۷۶ میلادی و در پی وقوع اختلاف میان فلسطینی‌ها و سوری‌ها جانب حافظ اسد را گرفتند. در آن هنگام نظام سوریه به جانبداری از علوی‌های جبل محسن پرداخت و فلسطینی‌ها نیز به دفاع از اهالی اهل سنت تبانه پرداختند.

پس از تجاوز ارتش اسرائیل به بیروت و بازگشت یاسر عرفات به طرابلس حرکت «توحید» توسط اهالی سنی این منطقه تشکیل شد. این حرکت از هم‌پیمانان یاسر عرفات بود اما پس از درگیری‌های وسیع، یاسر عرفات از طرابلس خارج شد و سوری‌ها توانستند پس از محاصره‌ای که ۳۵ روز به طول انجامید وارد این شهر شوند. علوی‌ها پس از آن طرابلس را تحت کنترل کامل خود درآوردند و اقدام به دستگیری‌های فراگیر علیه مخالفان خود نمودند. بعدها «علی عید» نماینده‌ی سابق علوی‌ها متهم به ارتکاب قتل عام صدها تن از اهالی تبانه شد.

«حزب عربی دمکراتیک» یکی از احزاب سیاسی اصلی نصیری‌ها در لبنان است که حزبی کاملا وابسته به نظام بعثی سوریه در دمشق است.

مشارکت‌های سیاسی و اجتماعی:

می‌توان گفت تاریخ جدید علوی‌ها در لبنان از سال ۱۹۹۲ میلادی آغاز شد؛ آنگاه که این طائفه توانست حق ۲ ٪ از سهم کرسی‌های پارلمان را به دست آورد. پیش از این طائفه‌ی علویان در لبنان به صورت رسمی مورد اعتراف حکومتی نبودند و با توافقنامه طائف به سال ۱۹۸۹ میلادی که به موجب آن جنگ داخلی در لبنان پایان یافت علویان توانستند دو نماینده از شهرهای طرابلس و عکار داشته باشند.

هم اکنون (هنگام نوشته شدن این مقاله) بدر ونوس از حرکت المستقبل از طرابلس و مصطفی حسین که سال گذشته از حرکت المستقبل جدا شد از شهر عکار به عنوان نمایندگان این طائفه در پارلمان لبنان حضور دارند.

بر اساس توافقنامه‌ی طائف نصیری‌ها اجازه‌ی وارد شدن به ارتش لبنان و ارتقا به رتبه‌های افسری را یافتند و همچنین توانستند در سهم‌بندی شغل‌های دولتی که بر اساس نسبت جمعیتی و حضور هر طائفه است سهمی داشته باشند. تا پیش از آن به سبب عدم رسمیت قانونی این طائفه نصیری‌ها سهم ویژه‌ای در شغل‌های حکومتی نداشتند.

علی رغم وجود برخی از فتاوا و آرای فقهی در درون خود طائفه‌ی علوی که ازدواج با غیر نصیریان را جایز نمی‌داند برخی از حالات ازدواج میان نصیریان لبنان و دیگران از جمله سنیان و شیعیان لبنان هر چند اندک به ویژه در مناطق شمال مشاهده شده است.

شخصیت‌های بارز:

علی عید، نماینده‌ی پیشین پارلمان و موسس جنبش جوانان علوی یکی از شخصیت‌های اصلی در میان نصیری‌های لبنان است. وی هم‌پیمان جدی رفعت اسد برادر حافظ اسد رئیس جمهور پیشین سوریه بود. همچنین «احمد حبوس» نماینده‌ی سابق پارلمان، و نماینده‌ی کنونی «بدر ونوس»، و همینطور «رفعت عید» پسر علی عید که از طرفداران پر و پا قرص بشار اسد رئیس جمهور بعثی کنونی سوریه است.

 منبع: الجزیره - ترجمه: عصر اسلام

IslamAge.com